Plan Lokalnych Działań (PLD) „Światowy Dzień Społeczeństwa Informacyjnego we wrocławskich liceach: uodparniamy się na dezinformację w dobie AI” był realizowany wiosną 2024 w pięciu szkołach.
Rola młodzieży w przeciwdziałaniu dezinformacji
W ramach PLD zorganizowano szereg działań edukacyjnych, których celem było zwiększenie świadomości społeczności szkolnych na temat zagrożeń związanych z dezinformacją. Realizatorom szczególnie zależało na zwróceniu uwagi młodzieży na coraz większą rolę sztucznej inteligencji w mediach i naszym codziennym życiu. Grupą docelową działań byli członkowie i członkinie samorządów uczniowskich, którzy dzięki pełnionym funkcjom mają znaczący wpływ na resztę społeczności szkolnej. Część aktywności była również adresowana do nauczycieli/ek, których zaangażowanie miało kluczowe znaczenie dla skuteczności projektu.
Główne działania odbyły się w kwietniu 2024 roku, a ich sercem były interaktywne szkolenia – jedno dla kadry oraz drugie dla uczniów i uczennic. Dodatkowo, nauczyciele/ki mogli skorzystać z sesji mentoringowych, które miały prowadzić do wspólnego celu: działań multiplikacyjnych – kampanii, zorganizowanych wspólnie przez uczniów i nauczycieli w trzecim tygodniu maja, kiedy w całej Polce obchodzony jest Światowy Dzień Społeczeństwa Informacyjnego.
Fotografia 1 i 2. Szkolenie dla samorządów uczniowskich
Szkolenia te obejmowały m.in. takie zagadnienia jak rozróżnienie między mis- i dezinformacją, przegląd rodzajów fake newsów i taktyk dezinformacji, błędy i heurystyki poznawcze, a także omówienie zjawisk takich jak bańki informacyjne, komory pogłosowe i królicze nory. Uczestnicy sprawdzali, jakie grupy są najbardziej podatne na dezinformację oraz jakich tematów najczęściej dotyka. Dyskutowali również o celach i taktykach dezinformacji. Podczas szkolenia dla edukatorów przedstawiono także głównych aktorów dezinformacji, ich cele i narracje w kontekście polskim i europejskim. Omówiono również szereg zagadnień na styku dezinformacji i procesu radykalizacji.
Zorganizowane w ramach projektu szkolenie dla nauczycieli/ek było odpowiedzią na rosnące potrzeby rozwijania kompetencji kadry pedagogicznej w tym zakresie. Nieformalnie, stało ono się także platformą wymiany wiedzy i dobrych praktyk w zakresie rozwijania wśród osób uczniowskich szeroko pojętych umiejętności krytycznego myślenia i tzw. media literacy skills.
Zdjęcie 3 i 4. Szkolenie dla nauczycieli/ek.
Wzmacnianie świadomości przez edukację peer-to-peer
Działania prowadzone przez uczniów i uczennice były wyjątkowe pod wieloma względami. Młodzież miała bardzo różne pomysły na kampanie multiplikacyjne. W jednej ze szkół grupa postanowiła samodzielnie przeszkolić kolegów i koleżanki z wybranych klas na temat zagrożeń związanych z dezinformacją. Osoby uczniowskie z innej szkoły przygotowały akcję, w ramach której „wkręcili” swoich rówieśników w uczestnictwo w krótkiej prelekcji, obiecując im spotkanie ze znaną influencerką. W rzeczywistości celem spotkania było uświadomienie młodzieży, jak łatwo można paść ofiarą manipulacji. Akcja przyciągnęła 260 uczniów, z których wybrano 50 do udziału w wydarzeniu. Podczas spotkania pokazano im nagrany przez tę influencerkę prawdziwy filmik, uświadamiający o zagrożeniach płynących z fake newsów i deepfake’ów.
W kolejnej ze szkół uczniowie i uczennice przeprowadzili wśród swoich rówieśników „badania na żywym organizmie”, które miały na celu ukazanie, jak działają błędy poznawcze – stanowiło to temat omawiany podczas szkolenia dla samorządów uczniowskich. Co więcej, podczas Dnia Sportu, rozstawiono stanowisko, na którym przeprowadzono konkurs „Zaprojektuj swojego fake newsa”.
We wszystkich szkołach wykorzystano także wspólną przestrzeń – zarówno tę fizyczną, jak i szkolne kanały w mediach społecznościowych – by promować zaprojektowane przez siebie treści nt. rozpoznawania dezinformacji i zagrożeń, jakie ona ze sobą niesie.
Ilustracja 1 i 2: Działania młodzieży w mediach społecznościowych.
Znaczenie i wpływ projektu na społeczności szkolne
Projekt nie tylko zwiększył świadomość na temat dezinformacji, ale również wpłynął na rozwój krytycznego myślenia wśród osób uczniowskich i nauczycielskich. W sumie projekt dotarł bezpośrednio do około 800 uczniów i uczennic, a pośrednio – do kilku tysięcy osób, które miały styczność z materiałami przygotowanymi przez młodzież, takimi jak plakaty i posty w mediach społecznościowych.
Również odbiór szkoleń przeprowadzonych podczas projektu był bardzo pozytywny. Efekty były wyraźne – większość uczestników oceniła, że nauczyli się czegoś nowego (średnia ocen 4.8/5 wśród nauczycieli/ek i 3.9/5 wśród uczniów/uczennic).
Ilustracja 3 i 4. Opinie nauczycieli/ek (ewaluacja).
Ilustracja 5. Opinie osób uczniowskich (ewaluacja).
Nauczyciele/ki wyrazili zapotrzebowanie na kontynuację projektu, co świadczy o jego dużej wartości edukacyjnej. Szkolenia stały się również okazją do budowania sieci kontaktów między kadrą z różnych szkół, co może przynieść długofalowe korzyści w postaci dalszej współpracy w zakresie edukacji medialnej i rozwijania kompetencji miękkich wśród uczniów i uczennic wrocławskich liceów.
Osoby uczniowskie, które wzięły udział w projekcie, nie tylko nabyły nową wiedzę, ale także zostały zainspirowane do dalszej refleksji nad zagadnieniami związanymi z dezinformacją - ponad 55% zadeklarowało, że projekt zmotywował ich do dalszych działań.
Realizacja projektu nie była jednak pozbawiona trudności. Największym wyzwaniem okazał się termin – działania odbywały się w kwietniu i maju, co zbiegło się z egzaminami maturalnymi i zakończeniem roku szkolnego. Zmniejszyło to frekwencję nauczycieli/ek na szkoleniach i utrudniało organizację spotkań mentoringowych, dlatego kolejne podobne działania powinny być prowadzone w pierwszym semestrze roku szkolnego.
Ważna lekcja dla szkół
Projekt realizowany we wrocławskich szkołach pokazał, jak ważne jest kształtowanie postaw krytycznego myślenia i świadomości na temat dezinformacji wśród młodzieży. Mimo wyzwań związanych z harmonogramem realizacji działań, przyniosły one pozytywne rezultaty i stanowią doskonały przykład, jak można skutecznie edukować młodych ludzi w tym zakresie – inspirując ich do refleksji i dyskusji nad przemianami w otaczającym ich świecie czy motywując do prowadzenia własnych działań edukacyjnych. W przyszłości warto skupić się na włączeniu do projektu większej liczby szkół, w tym zawodowych i technicznych, co pozwoliłoby na dotarcie do bardziej zróżnicowanej grupy młodzieży.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak radzić sobie z dezinformacją i rozwijać swoje umiejętności krytycznego myślenia, dołącz do kursów na platformie Hive Mind lub zapoznaj się z narzędziami Toolkitu. Ty też możesz stać się częścią zmiany i pomóc w walce z dezinformacją w swoim otoczeniu.
Podziękowania
Za wsparcie organizacji szkoleń dziękujemy Fundacji Oświatowej EKOLA i szkołom EKOLA oraz Wrocławskiemu Instytutowi Kultury – kawiarni Barbara.
Projekt “Światowy Dzień Społeczeństwa Informacyjnego we wrocławskich liceach: udoparniamy się na dezinformację w dobie AI” został przeprowadzony w ramach Planu Lokalnych Działań. Działanie zrealizowano w ramach projektu Empowering Europeans Against Disinformation. Projekt jest realizowany dzięki wsparciu programu Citizens, Equality, Rights and Values Programme (CERV) Komisji Europejskiej. Program koordynuje fundacja TechSoup w ramach Digital Activism Program na portalu Hive Mind.
Finansowane przez Unię Europejską. Wyrażone poglądy i opinie są jednak wyłącznie poglądami autora(ów) i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej. Unia Europejska ani Komisja Europejska nie ponosi za nie odpowiedzialności.
