Jak model BASIC Ph może pomóc w budowaniu odporności psychicznej?

Psychologia w Internecie

Po wybuchu afery związanej z nieuprawnionym zbieraniem danych przez brytyjską firmę konsultingową Cambridge Analytica, zwiększyliśmy świadomość na temat mechanizmów psychologii behawioralnej wykorzystywanej na szeroką skalę w sieci. Wywierano wpływ na debatę polityczną, a szczególnie nastroje wyborców. Dzięki zebraniu danych w mediach społecznościowych, Cambridge Analytica była zdolna do mikrotargetowania. Dzięki mikrotargetowaniu można było zaprojektować reklamę polityczną dokładnie pod psychologiczno-społeczny profil internauty_ki. Ten sam kandydat w wyborach mógł bezkarnie wyświetlać nawet sprzeczne reklamy polityczne różnym osobom, w zależności od ich profilu, doprowadzając do wykrzywienia debaty politycznej.

Mikrotargetowanie jest również używane do rozprzestrzeniania dezinformacji. Możemy wyobrazić sobie społeczeństwo podzielone na pewne segmenty ze względu na to co lubią, czego się boją, brzydzą, itd. Taka wiedza jest przydatna dla tych, którzy wpływają na jednostki i społeczeństwo za pomocą dezinformacji. Przy okazji afery Cambridge Analytica dowiedzieliśmy się, że model OCEAN przeznaczony do poznania osobowości, a konkretnie cech takich jak ekstrawersja, neurotyczność, otwartość, empatia i sumienność. Możliwość określenia tych cech osobowych, daje podstawę do formułowania komunikatów w sposób, który wywiera na nie silny wpływ.

Technologia się rozwija, rozwijają się możliwości zbierania i przetwarzania danych. Można spodziewać się, że to nie jedyny model profilowania internautów_ek. Dezinformacja jest często tak zaprojektowana, by wzbudzała lęk lub nawet budziła traumy, do czego w szczególności wykorzystywane są bodźce wizualne. Ludzie w takich stanach emocjonalnych są odsłonięci i podatni na manipulację.

Pierwszym krokiem w budowaniu odporności online jest poznanie siebie. Poniżej zostanie przedstawiony integracyjny model BASIC Ph radzenia sobie ze stresem i pomagający wypracować odporność psychiczną.

BASIC PH, czyli jak przetrwać online

Jak reagujemy, gdy aktywowane są nasze traumy?

Niektórzy z nas doświadczyli nagłego i strasznego momentu, który burzy ciągłość życia i wprawia w poczucie utraty kontroli nad nim. Reakcje na traumy są indywidualne. Niektórzy bezproblemowo lub bardzo krótko przechodzą przez trudne emocjonalnie momenty, a inni zastygają w traumie na wiele lat nie przepracowawszy trudnych sytuacji. Jedni reagują dopiero na bardzo silne bodźce, inni nawet na najmniejsze. Wynika to z różnych czynników, które tworzą naszą odporność psychiczną.

Najczęstszymi reakcjami na traumę lub przywołanie traumatycznych wydarzeń są lęk i strach. Takie reakcje mogą pojawić się na przykład w wyniku przypomnienia sobie wypadku samochodowego, ataku, choroby, konkretnego miejsca, osoby, dźwięku, zapachu. W wyniku traumy często obserwujemy również problemy z koncentracją, hiperpobudzenie, drażliwość, nerwowość, izolowanie się, smutek, depresję, odczuwanie złości, poczucie braku kontroli nad życiem, poczucie winy i wstydu, popadanie w nałogi. Nasza obecność online ma więc oczywisty wpływ na nasze realne życie poprzez treści jakie oglądamy i słuchamy. Jeśli już teraz doświadczamy takich objawów, warto skonsultować się ze specjalistą_ką. Można również przygotować się do lepszej odporności, gdyż obecność online jest już elementem stałym naszego życia. Innymi słowy, odporność można wyćwiczyć.

Czym jest model BASIC Ph?

Model BASIC PH, stworzony przez profesora Mooli Lahada już w latach 80-tych i rozwijany nadal m.in. w izraelskim Centrum Prewencji Stresu, integruje główne koncepcje psychologiczne (Freud, Ericson, Jung, Pavlov, Beck, Maslow, Rogers, Adler, De Bono, Ellis, Watson) i daje wieloaspektowe zrozumienie tego, jakie mamy kanały radzenia sobie w trudnych sytuacjach i jak najlepiej możemy chronić się, gdy oddziaływują na nas destrukcyjne treści i obrazy w mediach społecznościowych. W kryzysie, a szczególnie tym długotrwałym, nawet 50% populacji jest narażona na problemy związane ze zdrowiem psychicznym i może potrzebować interwencji. Niektórzy dojdą szybko do równowagi, inni będą przeżywali kryzys. Dzięki modelowi BASIC Ph zrozumiemy jak najlepiej możemy poradzić sobie i jak możemy budować własną odporność psychiczną, również w Internecie.

BASIC Ph to akronim od Beliefs and values, Affect/emotions, Social, Imagination, Cognitive and Physical strategies/Phisiology, opisuje on strategie radzenia sobie (kanały) w sytuacjach kryzysowych w życiu. Według tego modelu mamy sześć różnych kanałów, u każdego z nas 1-3 kanały są dominujące i najefektywniej pomagają nam rozładować emocje, które kumulują się, gdy oglądamy lub czytamy stresujące lub nawet traumatyzujące nas treści w Internecie:

Belief - przekonaniach i wartościach, np.: poprzez posiadanie przekonań religijnych, wiary w Boga, poczucia niereligijnej misji, nadanie znaczenia danemu wydarzeniu, posiadanie motta politycznego, poprzez samorealizację i wyrażanie siebie;

Affect – afekcie lub inaczej emocjach, np.: uzewnętrznianie emocji, płacz i śmiech, opowiadanie o doświadczeniach komuś lub poprzez wiersz, opowiadanie, rysunek, itp.;

Social – sferze społecznej, np.: oparciu się na rodzinie, znajomych, poczuciu przynależności do grupy/organizacji posiadaniu zadania do wykonania i przyjęcia jakiejś roli;

Imagination - wyobraźni, np.: odwrócenie własnej uwagi poprzez odwołanie się do wyobraźni, snów na jawie, przyjemnych myśli, zapomnienie o brutalnych obrazach, wyobrażanie sobie alternatywnych rozwiązań problemu, improwizacja;

Cognition - sferze poznawczej, np.: poprzez gromadzenie informacji, sporządzanie planu działania, rozwiązywanie problemów, lista czynności, wewnętrzna rozmowa, samonaprowadzanie się;

Physiology – sferze fizycznej poprzez ekspresję fizyczną, np.: ćwiczenia relaksacyjne, spanie, aktywność fizyczna, fizyczne obowiązki domowe, wydatkowanie energii.

Analizując własny sposób reakcji na przytłaczające i wzbudzające lęk treści, możemy w świadomy sposób wzmacniać swój indywidualny kanał radzenia sobie oraz próbować rozwijać się w kolejnych. Powyższe obszary mogą być w tym dla nas mapą drogową.

Jak w praktyce stosować BASIC Ph?

Stwierdziliśmy już, że w dzisiejszym świecie niewiele osób ma możliwość “odłączenia się” od świata wirtualnego, a świat wirtualny ma bez wątpienia wpływ na świat rzeczywisty. Jeśli nie możemy wyłączyć mediów i wyeliminować strasznych obrazów, jeśli zauważymy, że coś wzbudziło w nas stres lub nawet aktywowało jakąś nieprzepracowaną traumę, rozważmy co nam pomaga w takich sytuacjach. Poprzez kilka poniższych pytań, możemy chociaż dokonać wstępnej autodiagnozy. Pytania pomogą nam stwierdzić, które z kanałów modelu BASIC Ph są dla nas najbardziej wspierające.

● Czy w stresie idziesz na spacer? A może gotujesz lub sprzątasz? A może idziesz pobiegać? Jeśli w stresie odwołujesz się do fizycznego wydatkowania energii, twoim kanałem radzenia sobie jest kanał aktywności fizycznej “Ph”.

● Czy w kryzysie piszesz plan działania? Szukasz rozwiązań? A może rozwiązujesz sudoku, składasz puzzle lub modele samolotów? Czy potrzebne ci są fakty i odwołujesz się do logiki? Jest duża szansa, że jesteś “C”, a więc twój kojący kanał to ten kognitywny.

● Czy “odlatujesz” jak dziecko w świat wyobraźni, marzeń i snów, gdy ci źle? Gdy opowiadasz o czymś odwołujesz się do metafor, używasz sformułowania “jak gdyby”? Czy używasz humoru, odnosisz się do przedmiotów magicznych by ulżyć sobie psychicznie? To kategoria “I”, czyli wyobraźnia.

● Czy w trudnej sytuacji szukasz pomocy u rodziny, przyjaciółki by porozmawiać lub wychodzisz do miejsc, gdzie przebywają ludzie? Czy lubisz podkreślać jaka rolę pełnisz lub odwołujesz się do autorytetów? Jesteś “S” i sfera społeczna pomaga ci dojść do równowagi.

● Czy opowiadasz o tym jak się czujesz? Czy odwołujesz się do tego, czy jesteś szczęśliwy_a, smutny_a, tęsknisz lub czujesz żal? Zastanów się, co pomaga ci wyrażać swoje emocje w sposób, który nie jest destrukcyjny. Jeśli piszesz wiersze, lubisz improwizować lub śpiewać, być może zapiszesz się na kurs rozwijający te umiejętności. Jeśli masz ochotę tak się wyrażać w trudnych sytuacjach, to najprawdopodobniej jesteś “A”, czyli osobą korzystająca z kanału afektu/emocji.

● Czy odwołujesz się do przeznaczenia, Boga, siły wyższej, losu? A może często odwołujesz się do wartości, poczucia spójności lub uczciwości? Być może masz nad biurkiem zawieszone ulubione sentencje? A może w trudnym momencie modlisz się? To oznacza, że jesteś osobą z kategorii “B”, czyli kanału wiary i przekonań.

Prawdopodobnie odpowiedziałeś_aś twierdząco na propozycje działań z więcej niż jednego kanału. Zastanów się więc ponownie które działania przynoszą ci największy spokój i ulgę. Określ swoje dwa lub trzy najważniejsze kanały. To one pomagają ci dojść do siebie po ekspozycji na stresory w sieci. Bądź świadomy_a własnych najważniejszych kanałów i używaj ich częściej, a także sięgaj po alternatywne. Dzięki temu będziesz wzmacniać swój dobrostan w trudnych momentach.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o modelu, polecam książkę The “BASIC Ph” model of coping and resiliency: Theory, research and cross-cultural application.

Zdjęcie w tle: Krakenimages.com wykorzystane zasoby Adobe Stock.