Tworzenie kontrnarracji odnoszących się do obecnych już w przestrzeni publicznej narracji jest jak gra w szachy z wymagającym przeciwnikiem. Trzeba wybrać odpowiednią strategię. Zasadniczo istnieją cztery główne strategie, których możesz użyć, aby przeciwdziałać narracjom, które uważasz za szkodliwe, i skutecznie wspierać sprawę, o którą walczysz.

KONTRNARRACJA OPARTA NA FAKTACH

Dzięki przeciwdziałaniu szkodliwej narracji poprzez opieranie kontrnarracji na faktach możemy wskazać błędy logiczne i brak wiarygodności przekazu pierwotnego oraz zweryfikować przywołane w nim fakty. Przykładem może tu być odpowiedź na teorię spiskową, zwartą choćby w kampaniach antyszczepionkowych, w formie przywołania dowodów naukowych lub wypowiedzi ekspertów w danej dziedzinie.

KONTRNARRACJA OPARTA NA WARTOŚCIACH MORALNYCH

Z kontrnarracji opartych na wartościach moralnych korzystamy, jeśli komunikat odwołuje się do etyki lub moralności odbiorców docelowych. Przykładowo można tu wskazać, że przemoc wobec innych społeczności wywołana przez propagandę jest sprzeczna ze wspólnie uznanymi zasadami religijnymi. Jedną z kampanii pokazujących moc tej narracji jest kampania "Nasz chleb powszedni" przygotowana przez organizacje Otwarta Rzeczpospolita oraz Chlebem i Solą.

HUMOR I SARKAZM

Humor i sarkazm mogą się przydać do ośmieszenia i podważania narracji ekstremistów i ich autorytetów. Przykładem może być odpowiedź na propagandę terrorystów poprzez wskazanie na absurdalność rozumowania przedstawianego przez przywódców ekstremistów. Albo przewrotna antyrasistowska kampania New Zealand Human Rights Commission. Innym przykładem może też być kampania marketingowa Exit Deutschland prowadzona podczas koncertu rockowego i wykorzystująca mechanizm konia trojańskiego. W jej ramach podczas koncertu neonazistowskiego zespołu uczestnikom rozdawane były darmowe koszulki. Po ich wypraniu, pojawiał się na nich tekst zachęcający do rezygnacji z uczestnictwa w grupach neonazistowskich, włącznie z danymi kontaktowymi do organizacji, która może w tym pomóc.

POZYTYWNA NARRACJA ALTERNATYWNA

Taka narracja wyrasta z pozytywnych korzeni nie jako odpowiedź, ale jako proaktywnie rozpowszechniana propozycja czegoś innego. Skupiamy się wtedy na tym, ZA CZYM jesteśmy, a nie PRZECIWKO czemu. Dobrym przykładem może być kampania “Jesteśmy rodziną!” Stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza czy “Brat, Siostra - bądź sobą!” Stowarzyszenia Lambda Warszawa.

Która strategia jest najskuteczniejsza?

Choć możesz oczywiście korzystać ze wszystkich typów kontrnarracji, najskuteczniejszą jest ta oparta na pozytywnej narracji pokazującej alternatywę wobec tego, jak dotychczas przedstawiana była ważna dla Ciebie kwestia, o której chcesz mówić.

Skupienie na odpieraniu komunikatów niosących dezinformację poprzez inne komunikaty wymaga zazwyczaj powtórzenia treści, z którymi się nie zgadzamy, jednocześnie utwierdzając drugą stronę w przekonaniu, że “inni” są przeciw nim. Niestety także nasze mechanizmy poznawcze nie wspierają efektywności tego rodzaju narracji, ponieważ ludzki mózg zachowuje tylko niektóre elementy informacji – nawet więc jeśli powtarzamy nieprawdziwe informacje, aby je zanegować, obalić mit, fałszywe dane się powtarzają, a nasz mózg może łatwo pomieszać fakty i fałszywe idee, a nawet więcej: może zapamiętać nas jako źródło tych nowych nieprawdziwych informacji. Warto więc być bardzo ostrożnym, gdy używa się kontrnarracji opartej na faktach.

Wykorzystanie humoru i sarkazmu może być skuteczne i też dosyć atrakcyjne w odbiorze, jednak i tu czai się niebezpieczeństwo przeinaczenia sensu naszych komunikatów. Tego typu materiały częściej są udostępniane, przez co także mogą szybko zacząć funkcjonować poza pierwotnym kontekstem i przez pomyłkę mogą być odebrane dosłownie.

Jeśli zaś chodzi o budowanie narracji opartej na wartościach moralnych, takie komunikaty mogą łatwo przekształcić się w rozważania o moralności i dyskusje światopoglądowe, w czasie których strony jeszcze szybciej okopują się na swoich pozycjach, a poczucie zagrożenia i niezrozumienia uruchamiają najtrudniejsze emocje i szybko zamykają możliwość spojrzenia z innej perspektywy.

Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest tworzenie samodzielnych proaktywnych narracji alternatywnych, które mogą prowadzić do konstruktywnej zmiany na lepsze. Odwołując się do podzielanych wartości, wywołując pozytywne emocje, możemy skuteczniej przekazać, jakiej zmiany potrzebujemy i jak można do niej dojść.

Czy chcesz wiedzieć więcej o budowaniu pozytywnych narracji? Zapisz się na bezpłatny kurs online "Budowanie pozytywnych narracji", dzięki któremu w mniej niż godzinę poznasz podstawy tego podejścia i otrzymasz narzędzia i pomysły, jak wesprzeć swoją sprawę korzystając z mocy opowieści!